24 / 79
21
Дугаар (550) 31, 2021
Монголын хүн амын сэтгүүл
Хүснэгт 4. Төсвийн тархалт, хүн амын тооны таван тэнцүү бүлгээр, арга хэмжээний төрлөөр
НДШ/ХХОАТ
чөлөөлөлт
Хувиараа
хөдөлмөр
эрхлэгчийн
НДШ
Малчид Хүүхдийн
мөнгө
Нийгмийн
тэтгэвэр,
тэтгэмж
Хүнсний
эрхийн
бичиг
Төсөв
574.1
63.9
134.7
563.8
44.0
15.6
Тархалт, хүн амын тэнцүү тооны 5 бүлгээр
Ядуу
8.9
19.2
17.2
26.4
23.7
62.4
II
13.1
23.6
21.5
23.2
23.2
22.4
III
17.0
22.1
22.9
20.1
21.3
9.8
IV
22.0
20.0
21.3
17.1
18.7
3.7
Чинээлэг
39.0
15.1
17.1
13.2
13.1
1.7
Нийт
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
100.0
Эх үүсвэр: ӨНЭЗС – 2018-д үндэслэсэн тооцоолол.
чөлөөлөлт нь боломжийн амьдралтай хүмүүст
хуваарилагдсан нь харагдаж байна. Үүнтэй
харьцуулахад, ХМХ-ийн төсвийн 26.4 хувь нь
хүн амын ядуу 20%-д очиж байхад ердөө 13.2
хувь нь чинээлэг 20%-д очиж байна. ХЭБХ нь
орлого дахин хуваарилалтыг илүү сайн хийдэг
бодлого юм. Гэхдээ энэ нь харьцангуй бага
төсөвтэй бөгөөд бага цар хүрээг хамардаг.
Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр нь орлогын
дахин хуваарилалтыг хийж чадсан. НДШ-ийн
чөлөөлөлт нь хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдэд
(хувиараа нийгмийн даатгал төлдөг) бага
зэрэг нөлөөтэй, харин малчдад үзүүлж буй
дэмжлэг нь төдийлөн нөлөөгүй байна.
Хүснэгт 4-д мөн төсвийн хуваарилалтыг бодит
хэмжээгээр харууллаа. Хэдийгээр дээд болон
доод 5 тэнцүү бүлэгт яг адил хэмжээгээр
хуваарилсанчхүнамын5тэнцүүбүлгийнхувьд
доод бүлгийн орлого нь дээд бүлгийнхээс
илүү өснө. Энэхүү нөлөөллийг Зураг 3-т
үзүүлсэн. Хямралын дараах хэрэглээнд
нь тулгуурлаж, хүн амыг хамгийн ядуугаас
хамгийн чинээлэг гэж эрэмбэлэн хэрэглээний
өөрчлөлтийг суурь үетэй харьцуулан
ялгаатай хувилбар бүрт ямар байхыг энд
харуулж байна. Дундаж центайл (centile)
утгыг ашиглан графикийг зурсан (Центайл
тус бүр нь хүн амын 1%-ийг агуулна). Энэ нь
тахал өвчнөөс шалтгаалан нийтдээ дордсон
ба НДШ/ХХОАТ-ын чөлөөлөлт нь бүхий л
бүлгийг дэмжиж байгаа хэдий ч хүн амын
доод хагасыг суурь түвшнөөс доогуур үлдээж
байгааг харуулж байна. Үүнтэй харьцуулахад
ХМХ-ийн нэмэгдэл нь доод бүлгүүдэд
харьцангуй илүү дэмжлэг үзүүлэх бөгөөд цар
тахлын нөлөөг бүх хүмүүст бууруулж байна.
Нийгмийн хамгааллын цогц арга хэмээний үр
дүнд гарсан өөрчлөлт нь тархалтын туршид
эерэг байгаа бөгөөд доогуур хэрэглээтэй бол
энэ өөрчлөлт нь их, улмаар хэрэглээ өсөх
тусам өөрчлөлт багасах хандлагатай байна.
Хамгийн ядуу хүмүүсийн хэрэглээ суурь үетэй
харьцуулахад доошилсон байна.