25 / 56
25
Дугаар (525) 30, 2020
Монголын хүн амын сэтгүүл
Алхам 5–Анхны гэрлэлтийн дундаж насыг
тооцох.
АГДН = (RS
2
– RS
3
) / RM
•
Гэрлэлтийн хүснэгт
Насжилтын хүснэгтийн аргыг ашиглан
АГДН-ыг тооцох арга техникийн талаар энд
товч тайлбарлана. Гэрлэлтийн хүснэгтэд хүн
амын тоо насаар шилжин хасагдах үйл явцын
шалтгаан нь гэрлэлт (мөн нас баралт) байна.
Малакер 1978 онд насжилтын хүснэгтийн
аргачлалд тулгуурлан Гэрлэлтийн ерөнхий
хүснэгт ба цэвэр-гэрлэлтийн хүснэгтүүдийг
зохиосон. Энд 5 насны бүлгээр хураангуйлсан
гэрлэлтийн хүснэгтүүдийг авч үзнэ.
Гэрлэлтийн хүснэгтийг зохиоход гэрлэх
магадлалыг тооцоход ашиглагдах гэрлэлтийн
түвшинг n
x
гэж тэмдэглэнэ. Харин гэрлэлтийн
насны тархалтыг M
x
буюу
гэрлэлтийн
коэффициентоор илэрхийлнэ.
Энэ хоёр үзүүлэлтийн хоорондын хамаарлыг
томьёолбол,
5
n
x
= (2*k*
k
M
x
)/(2+ k*
k
M
x
),
энд
,
k=5 (насны бүлгийн интервалын урт).
Гэрлэлтийн ерөнхий хүснэгтийг
нас
баралтын ялгаатай хэв маягтай бүс нутгуудын
гэрлэлтийн түвшин, хэв маягийг харьцуулах
зорилготой судалгаанд (хүн амын тоо
насаар шилжин хасагдах үйл явц дах нас
баралтын нөлөөг саармагжуулж) ашиглахад
тохиромжтой.
Цэвэр-гэрлэлтийн хүснэгт
бол нас баралтыг тооцож гэрлэлтийн түвшин,
хэв маягийг илүү нарийвчлалтай тооцдог
загвар тул голдуу хүн амын нөхөн үржихүйн
хандлагыг судлах, төсөөлөх судалгаа
шинжилгээнд ашиглагддаг.
Гэрлэлтийн ерөнхий хүснэгт
Гэрлэлтийн ерөнхий хүснэгтийн дагуу гэрлэлт
бол ганц бие хүмүүсийн хасагдах үйл явцад
нөлөөлөх ганц хүчин зүйл юм.
Төсөөлөл:
1. Гэрлэлтийн байдлаар өгөгдсөн нас
баралтын ялгавартай байдал өчүүхэн
бага буюу байхгүй.
2. Шилжих хөдөлгөөн (шилжин ирэлт ба
явалт) өчүүхэн бага буюу байхгүй.
3. Гэрлэлт 5 насны интервалын дотор
шугаман тархалттай.
4. Анхны гэрлэлт 15-50 насныханд
тохиолдоно
14
.
5. Хийсвэр хүн ам 100000 байна. Тухайн
жилд гэрлэлтийн ерөнхий хүснэгтийн
хамгийн эхний насны бүлэгт ганц
бие 100000 хүн байх ба амьдрах
хугацаандаа бүгд гэрлэнэ.
(ө/х:
l
15
=100000)
6. Хүмүүс
урьдчилан
тогтоосон
(хөдөлшгүй) хуваарийн дагуу гэрлэдэг.
7. Нэг үелрэлд зөвхөн нэг хүйсийн хүмүүс
байна.
Өгөгдөлд тавигдах шаардлага:
1. 5 насны бүлгээр өгөгдсөн хүн амын
тоо, хүйсээр, тооллогоор.
2. 5 насны бүлгээр өгөгдсөн ганц бие хүн
амын тоо, хүйсээр, тооллогоор (Энэ
мэдээллийг насны бүлэг тус бүр дэх
гэрлэлтийн коэффициент (НБГК)-ийн
тооцоололд ашиглана. Насны бүлэг тус
бүр дэх гэрлэлтийн коэффициентийг
ердийн үед гэрлэлтийн бүртгэлийн
мэдээлэл (хүртвэрт) ба ганц бие
хүн амын мэдээлэл (хуваарьт)-ийг
үндэслэн тооцдог. Гэвч гэрлэлтийн
бүртгэлийн мэдээлэл байхгүй, мөн 5
насны бүлгээр тооцох боломжгүй үед
НБГК-ийг нэг насаар, өөр боломжит
аргаар тооцох шаардлагатай).
Тооцоолох үйл явц:
Алхам 1 – Ганц бие хүн амын харьцааг тооцох.
U
x
=
S
x
P
x
энд
,
S
x
– x насны бүлэг дэх ганц бие хүн амын тоо
P
x
– x насны бүлэг дэх нийт хүн амын тоо
Алхам 2 – Гэрлэх магадлал (
5
n
x
)-ыг тооцох
(Агарвала 1962 онд томъёолсноор)
5
n
x
=
S
x
- S
x+5
S
x+5
S
x
S
x
=1-
14
Зарим улс оронд 10-50 насанд анхны гэрлэлт
тохиолдоно гэж төсөөлдөг
14
Зарим улс оронд 10-50 насанд анхны гэрлэлт тохиолдоно гэж төсөөлдөг.