22 / 89
МОНГОЛЫН ХҮН АМЫН СЭТГҮҮЛ Дугаар (367) 20, 2011
21
Байршлын
хувьд,
гэр
хорооллын
өрхүүдийн цахилгааны сарын дундаж нийт
хэрэглээ (13688,53 төгрөг) болон нэг хүнд
ногдох хэрэглээ (3513,30 төгрөг) нь байшин
хорооллын өрхүүдийн ижил үзүүлэлтүүдээс
тус тус 5399 төгрөг болон 1507 төгрөгөөр
бага байна.
Өрхүүдийн цахилгааны хэрэглээг
өрхийн
орлогод цахилгааны зардлын эзлэх хувь
гэсэн
хэмжүүрээр гаргаж үзвэл, өрхүүд сардаа
дунджаар өрхийн нийт орлогын 4,3 хувьтай
тэнцэх хэмжээний цахилгааныг хэрэглэдэг
байна. Гэр хорооллын өрхүүдийн хувьд
дунджаар сарын нийт орлогын 4,6 хувийг
цахилгаанд зарцуулдаг байхад байшин
хорооллын өрхүүд дунджаар сарын орлогын
4,1 хувийг цахилгаанд зарцуулдаг гэж
гарлаа. Ойролцоогоор дээрх өрхүүдийн 30
орчим хувь нь сарын орлогынхоо 5-аас дээш
хувийг цахилгаанд зарцуулдаг байна.
Нийслэлийн өрхүүдийн цахилгааны
хэрэглээний дээрх үзүүлэлтийг бусад
ижил төстэй хөгжлийн түвшинтэй улс
орнуудынхтай жишиж үзэхийг оролдсон
боловч харьцуулагдахуйц тоо мэдээлэл,
судалгаа ховор байв. Харин 2010 онд
Дэлхийн банкнаас хэвлэн гаргасан “Бага
орлоготой өрхүүдийн эрчим хүчний зардал”
сэдэвт судалгааны ажил
5
-д Ази, Африкийн
5
Robert Bacon, Soma Bhattacharya,and Masami Kojima, 2010. “Expenditure of
low-income households on energy: Evidence from Affrica and Asia”,
Extractive
зарим хөгжиж буй орнуудын өрхүүдийн
эрчим хүчний зардлыг харьцуулан судалжээ
6
.
Уг судалгаагаар гаргасан өрхүүдийн эрчим
хүчний зардлын мэдээллийг улс орных нь
хөгжлийн ерөнхий түвшинг илэрхийлэх
зарим үзүүлэлттэй хамт, мөн энэ удаагийн
судалгааны үр дүнтэй харьцуулан Хүснэгт
5-д харуулав.
Эрчим хүчний талаарх статистикууд
болон судалгаануудаас харахад орлого
багатай, хотжилтын түвшин доогуур (хүн
амын тал хүрэхгүй хувь нь хот, суурин
газарт амьдардаг) орнуудад өрхүүд хоол
ундаа болгох, халаалт зэрэгэрчим хүчний гол
хэрэглээгээ био эх үүсвэрүүд (мод, ургамал,
малын хоргол гэх мэт биологийн гаралтай
сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүд)-ээс
хангадаг ба бусад төрлийн эрчим хүчний
хэрэглээгээ орчин үеийн эх үүсвэрүүд
(газрын тосны гаралтай шатах материалууд,
үйлдвэрлэгдсэн цахилгаан, байгалийн хий/
газ)-ээс хангадаг байна.
7
Industries for Development Series
, #16, June 2010, (the World Bank, Oil, Gas,
and Mining Policy Division Working Paper), USA: Washington.
6
Уг судалгаанд мэдээллийн эх үүсвэрийн хувьд харьцуулагдах боломжтой
гэсэн шалгуураар нийт 9 улс орныг хамруулан судалсан ба үндсэн
мэдээллийг нь улс тус бүрд хийгдсэн
Өрхийн орлого, зарлагын судалгаа
-
нуудаас авсан байна.
7
Robert Bacon, Soma Bhattacharya,and Masami Kojima, 2010. “Expenditure of
low-income households on energy: Evidence from Affrica and Asia”,
Extractive
Industries for Development Series
, #16, June 2010, (the World Bank, Oil, Gas,
and Mining Policy Division Working Paper), USA: Washington.
Хүснэгт 5:
Зарим улс орнуудын нэг хүнд ногдох үндэсний нийт орлого (ҮНО), хотжилт,
өрхийн эрчим хүчний зардлын үзүүлэлтүүд
Сонгосон
улсууд
Нэг хүнд ногдох
ҮНО
1
(PPP$, 2008)
Хотын хүн амын
хувь
1
(2010)
Эрчим хүч ашигладаг хотын өрхүүдийн
нийт зардалд эрчим хүчний орчин үеийн
эх үүсвэр*-т төлсөн зардлын хувь
2
Түүвэр судалгаа
хийгдсэн он
Уганда
1,140
13
2.9
2006
Кени
1,580
18
4.6
2006
Бангладеш
1,440
25
4.6
2005
Камбож
1,820
20
4.2
2004
Въетнам
2,700
28
13.0
2006
Пакистан
2,700
35
8.5
2005
Энэтхэг
2,960
29
8.9
2004
Монгол
3,480
61
4.4**
2010
Индонези
3,830
44
8.4
2005
Тайланд
5,990
31
9.6
2006
Тэмдэглэгээ:
*Орчин үеийн эрчим хүчны эх үүсвэртгазрын тос, цахилгаан, байгалийн хий орсон
** Монголын хувьд зөвхөн цахилгааны зардлыг тооцсон ба газрын тосны гаралтай шатах материал, байгалийн хийг
эрчим хүчний эх үүсвэр болгон ашигладаг өрхүүдийн мэдээлэл байхгүй
Эх үүсвэр
: PRB, World population data sheet 2010, Robert Bacon, Soma Bhattacharya,and Masami Kojima, 2010