39 / 86
áàéãààãèéí íýã èëðýë áºãººä øèëæèã÷äèéí àð ãýðèéíõíèé àìüæèðãààíä ÷ ìºí
ñàéíààð íºëººëíº. Ò¿¿í÷ëýí õèëèéí ÷àíàäàä àæèëëàæ áàéãààä Ìîíãîëäîî
áóöàí èðæ áóé õ¿ì¿¿ñ òóõàéí îðíûõîî àøèãòàé òóðøëàãóóäûã íóòàãòàà
äýëãýð¿¿ëýõ áîëíî. Èíãýñíýýð òåõíîëîãèéí äýâøèë ãàð÷, ¿éëäâýðèéí íººöèéí
¿ð àøèãòàé àøèãëàëò ñàéæèðäàã ãýäýã íü ßïîí, ÁÍÑÓ ãýõ ìýò Ç¿¿í Õîéä Àçèéí
îðíóóäûí òóðøëàãààð íîòëîãääîã.
Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðóóä äîòðîîñ õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìûí òàë õóâü, ÄÍÁ-
íèé 1/3-òýé õîëáîãääîã ó÷èð õºäºº àæ àõóéí ñàëáàð, ÿëàíãóÿà ìàë àæ àõóéí
ñàëáàðûí õºãæèë îëîí íèéòèéí àíõààðëûí òºâä îðøäîã. Òèéìýýñ áèä á¿ãäýýðýý
ýíý ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîé ìàëûí ¿¿ëäýð óãñààã ñàéæðóóëàõ, àæ
àõóéí çîõèîí áàéãóóëàëòûí øèíýëýã õýëáýð á¿ðä¿¿ëýõ ãýõ ìýòèéí ñàíàë,
ñàíàà÷ëàãûã äýìæèõ íü ç¿éòýé áàéíà.
Ä¿ãíýëò
Ñ¿¿ëèéí àðâààä æèëèéí òºðºëòèéí áóóðàëòòàé õîëáîîòîéãîîð õºäºëìºðèéí
íàñíû õ¿í àìä íîãäîõ òýæýýãäýã÷ õýñãèéí òîî áóóð÷ áàéãàà íü õ¿í àìûí õýòèéí
òîîöîîíû ¿ð ä¿íãýýñ õàðàãäñàí áºãººä ýíý íü ýäèéí çàñãèéí óòãààðàà «õ¿í àì
ç¿éí öîíõ» íýýãäýæ áóé õýðýã þì. Õ¿í àì ç¿éí öîíõ íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä
ýåðýãýýð íºëººëººä çîãñîõã¿é, òîãòâîðòîé õºãæëèéí ¿çýë áàðèìòëàëûí ãîë
çîðèëòóóä áîëîõ õ¿íèé õºãæèë, ÿäóóðëûí áóóðàëòàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëäãýýðýý àìèí
÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîéä òîîöîãääîã. Ìàíàé óëñûí õ¿í àì ç¿éí öîíõ äàðààõ
õýäýí ¿íäñýí øèíæèéã àãóóëæ áàéíà.
1. 1980-ààä îíû ñ¿¿ë, 90-ýýä îíû ýõýýð òîõèîñîí àðä÷èëñàí õóâüñãàëûí
íºëººãººð õ¿í àì ç¿éí øèëæèëòèéí 3-ð ¿å ýõýëæ íèéò õ¿í àìä
õºäºëìºðèéí íàñíûõíû ýçëýõ õóâü ºññºí. Õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìûí
õóâèéí æèí ºññºíººð ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä ÿìàð íýãýí ýåðýã íºëºº
¿ç¿¿ëýõ áîëíî.
2. Òýæýýãäýã÷ õýñãèéí á¿òöèéã õàðàõàä õ¿¿õä¿¿äèéí õóâèéí æèí
õºãø÷¿¿äèéíõýýñ ºíäºð áàéíà. Õýäèéãýýð òºðºëòèéí ò¿âøèí áóóð÷
áàéãàà áîëîâ÷ «òºðºëòèéí òýñðýëò»-èéí ¿åèéí òºðºëò¿¿ä íºõºí ¿ðæèõ¿éí
íàñàíä õ¿ðñýíòýé õîëáîîòîéãîîð õ¿¿õä¿¿äèéí ºñºëò òîãòìîë áàéíà. 65-
ààñ äýýø íàñíû õºãø÷¿¿äèéí õóâüä 1930-ààä îíû õýëìýãä¿¿ëýëò, 1940-ººä
îíû ýõ îðíû áà äýëõèéí äàéí áîëæ áàéñàíòàé õîëáîîòîéãîîð òºðºëòèéí
õ¿ëýýëò ¿¿ñýýä áàéñàí ¿åä òºðñºí ó÷èð òîîíû õóâüä öººí áàéäàã. Ãýâ÷ õ¿í
àìûí ºñºëòèéí ÷èã õàíäëàãààñ õàðàõàä «òºðºëòèéí òýñðýëò»-èéí
¿åèéíõýí àõìàä íàñàíä õ¿ð÷ òýæýýãäýã÷äèéí õóâèéí æèí íýìýãäñýíýýð
òýòãýâýð òýòãýìæèéí ñàí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë ºñºõ
òºëºâòýé áàéíà.
3. Á¿ñ íóòãóóäûí õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìûí òîäîðõîé õýñýã íü äîòîîä
øèëæèõ õºäºë㺺íèé òºâ áîëîõ Óëààíáààòàð õîò ðóó øèëæèæ áàéãàà
ó÷èð Óëààíáààòàð õîòîä õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë õàìãèéí áàãà áàéíà.
4. Õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìûí 46.5 õóâü íü àæèë ýðõëýýã¿é ó÷èð õ¿¿õýä,
õºãøäèéí íýãýí àäèë íºãºº õýñãèéíõýý íóðóóí äýýð à÷ààëàë áèé áîëãîæ
áàéíà. Õàðèí òýäíèé 38.1 õóâü íü àæèëëàõ õ¿ñýë ñîíèðõîëòîé
áàéãààãààðàà àøèãëàõ áîëîìæòîé íººöºä òîîöîãäîæ áàéíà.
Ýöýñò íü õýëýõýä, Ìîíãîëûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ õ¿í àì ç¿éí
òààòàé áîëîìæ 2030-ààä îíû äóíä ¿åýð òºãñãºë áîëîõ òºëºâòýé òóë ºìíº
äóðäñàí àðãà çàìóóäààð ýñâýë ººð øèíý àðãóóäûã îëæ õ¿íèé íººöèéí
àøèãëàëòûí ÷èãëýëýýð ýäèéí çàñãèéí õ¿÷òýé áîäëîãî ÿâóóëàõ çàéëøã¿é
37