45 / 86
Äýýðõè àðãóóäûí òàòâàð õóðààëòûí çàðäàë, ÷èðýãäëèéã áàãàñãàõ, òàòâàðààñ
çàéëñõèéõ áîëîìæèéã õààõ, á¿ðòãýë òîîöîî õºòë¿¿ëæ ñóðãàõ çîðèëãûí ¿¿äíýýñ
ÿëãàâàðòàéãààð õýðýãëýõ íü ¿ð ä¿íòýé þì.
Õ¿í àìûí îðëîãûí òàòâàðûí äàâóó òàë íü
þóíû ºìíº òàòâàð òºëºã÷èéí
áîëîëöîî, ÷àäâàðò òîõèðóóëàõ áîëîìæòîé, õî¸ðäóãààðò, çàõ çýýëèéí ¿íèéí
òîõèîëäîëä áóñàä òàòâàðûã áîäâîë áàãà ºðòäºãò îðøèæ áàéíà. Õàðèí
ñºðºã òàë
íü
òàòâàð òºëºã÷ á¿ð ººðèéí á¿õ îðëîãûã á¿ðòãýæ, òàéëàíã áýëòãýæ, òàòâàðûí
àëáà ò¿¿íèéã íü õÿíàæ òºëáºðèéã õ¿ëýýæ àâàõàä íèëýýä ÷èðýãäýë, çàðäàë ãàðäàã
ÿâäàë þì.
Òàòâàðûí òîãòîëöîîíû ººð÷ëºëò íü íèéãìèéí ãîë öºì áîëñîí õ¿íèé õºãæèëä
ÿìàð ýåðýã áîëîí ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõûã äîîðõ õ¿ñíýãòýýð õàðóóëüÿ.
Õ¿ñíýãò 1.
Òàòâàðûí òîãòîëöîîíû ººð÷ëºëò õ¿íèé õºãæèëä íºëººëºõ íü
Õ¿íèé õºãæèëä ¿ç¿¿ëýõ íºëºº
Òàòâàðûí òºðºë
Áîäèò ìºí ÷àíàð
Ýåðýã
Ѻðºã
Èðãýäèéí
îðëîãûí òàòâàð
5 øàòëàëûã 3 áîë-ãîñîí íü áàãà
îðëîãûí
òàòâàðûí
õýìæýý
äîîãóóð
îðëîãî
èõñýõýä
òàòâàðûí õóâü ºñíº.
ªñºí
íýìýãäýõ
øàòëàë
íü
÷èíýýëýã õýñýã èõ
òºëºõ, ÿäóó õýñýã
áàãà òºëºõ áîëîìæ
îëãîíî
-
Ìîíãîë óëñûí òºñâèéí îðëîãîä õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàð òîäîðõîé ¿¿ðýã
ã¿éöýòãýæ èðñýí. 1924-2000 îíû õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí õýìæýýã
õàðüöóóëàí àâ÷ ¿çýõýä õ¿í àìûí îðëîãûí õýìæýý íýìýãäñýí õýäèé ÷ òºñâèéí
îðëîãîä ýçëýõ õóâü, õýìæýý 1993 îí õ¿ðòýë áóóð÷ áàéñíàà 1993 îíîîñ íýìýãäæýý.
1960-90-ýýä îíû õîîðîíä õ¿í àìûí îðëîãûí òàòâàð òºñâèéí îðëîãûã º÷¿¿õýí
õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéñàí íü òóõàéí ¿åèéí ìàíàé ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí
áîäëîãîòîé øóóä õîëáîîòîé þì.
4. Ä¿ãíýëò
Ìîíãîë îðíû õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí òîãòîëöîîíä õèéñýí ýíýõ¿¿
ñóäàëãàà, øèíæèëãýý õèéñíýýð äàðààõ ä¿ãíýëò¿¿äèéã õèéæ áîëîõ þì.
Õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàð, ò¿¿íèé õóâü õýìæýý íü òýð ¿åèéí íèéãýì óëñ
òºðèéí áîäëîãîòîé øóóä óÿëäààòàé ÿâàãäàæ èðæýý. Õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí
òàòâàðûí õóâü õýìæýý íü ÿëãàâàðòàé áàéãàà ÷ öààä òàòâàð òºëºã÷äèéí ¿¿äíýýñ
àâ÷ ¿çâýë òºëæ áàéãàà òàòâàðûí õýìæýýíýýñ õàìààðààä óðàìøóóëàë, òºð çàñãààñ
¿ç¿¿ëýõ äýìæëýã ò¿¿íèé íºëººëºë îãò ¿éë÷ëýõã¿é áàéíà. Ýíý áàéäàë íü òàòâàð
òºëºã÷äèéã îðëîãîî íóóõ, òàòâàð òºëºõ ñîíèðõîëûã áàãàñãàõ, òàòâàðòàé
õîëáîîòîé àëèâàà ¿éë àæèëëàãààíä èäýâõèã¿é îðîëöîõ, òºð çàñàãòàà èòãýëã¿é
áîëîõ çýðýã ñºðºã ¿ð äàãàâðóóäûã äàãóóëæ áàéíà.
43