43 / 86
ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû õºëñíèé àæèë÷èíòàé ãàð ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä,
ñóóðèí ãàçàðò õºäºº àæ àõóéí îðëîãî îëîã÷èä ãýæ àíãèëàí òàòâàðûí õóâü
õýìæýýã ÿëãàâàðòàé òîãòîîæýý. Òàòâàð òºëºã÷äèéí ýíýõ¿¿ àíãèëëààñ ¿çýõýä õóâü
õ¿í, ìàë àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàí, ãàð ¿éëäâýðëýë ýðõëýã÷, áàéãàëèéí áàÿëàã
àøèãëàí áîðëóóëàõ çàñâàð õèéõ, òýýâýð, ñî¸ë àõóéí ¿éë÷èëãýýã ãàíöààð ýðõýëáýë
íèéò îðëîãîîñ çàðäëûã õàññàí ä¿íãýýñ íèëýýä áàãà õóâèàð, ãýõäýý àæèë÷èí,
àëáàí õààã÷äûí öàëèíãààñ õóðààõ òàòâàðûí õóâüòàé õàðüöóóëàõàä ºíäºð õóâèàð
òàòâàð õóðààæ áàéâ.
Îðëîãûí òºðºë òàòâàð òºëºã÷äèéí õóâüä èéì ÿëãààòàé õóâü õýìæýý õýðýãëýñýí
íü õóâèéí õºäºëìºð ýðõëýëòèéã áàãàñãàõ, óëñààñ àæëààð õàíãàõ áîäëîãîä
÷èãëýñýí àðãà õýìæýý áàéâ. Ǻâõºí àëáàí õààã÷èä, õóâèàðàà õºäºëìºð
ýðõëýã÷äèéí ò¿âøèíä òàòâàðûí èéì ÿëãààòàé õóâü õýìæýý õýðýãëýýä çîãñîîã¿é
èðãýäýýñ õàìòðàí ¿éëäâýðëýë ýðõëýõ, ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõûã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð
íýã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû õºëñíèé àæèë÷èí á¿õèé ãàð ¿éëäâýðëýë,
¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëòýé íýãæ¿¿ä, õóâèéí õóäàëäàà, ãóàíç ðåñòîðàíû ¿éë
àæèëãààíààñ îëñîí àøèã äýýðõ õî¸ð òàòâàð òºëºã÷äèéíõººñ èë¿¿ ºíäºð õóâü
õýìæýýòýé áàéõààð òàòâàð íîãäóóëàí õóðààæ áàéâ. Ýíý íü õºëñíèé õºäºëìºð
ýðõëýëòèéã ¿ã¿é áîëãîõ çîðèëãîä ÷èãëýãäñýí áàéëàà.
Õàðèí óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéã çàõ çýýëèéí õàðèëöààíä øèëæ¿¿ëýõ ¿éë ÿâö íü
òàòâàðûí òîãòîëöîîã ººð÷ëºõ, òºñâèéã òàòâàðààð á¿ðä¿¿ëäýã çàð÷ìûã
õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãûã áèé áîëãîñîí þì.
3. Õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí òîãòîëöîî
Òàòâàðûí òîãòîëöîîã ººð÷ëºõ íü òºð, çàñàã òàòâàðûí áîäëîãîîð äàìæóóëàí
ýäèéí çàñàãò á¿òöèéí ººð÷ëºëò õèéõ õºãæëèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ íèéãýì,
ýäèéí çàñãèéã õºãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ òºñâèéí îðëîãûí òîãòâîðòîé ýõ
¿¿ñâýðèéã òºâëºð¿¿ëýõ áàòàëãààã õàíãàõàä ÷èãëýãäýõ ¸ñòîé áàéâ.
Õ¿í àìûí îðëîãûí òàòâàðûã íýâòð¿¿ëýõäýý:
•
Òàòâàð òºëºã÷èéí áýëòãýë, ÷àäâàðûí ò¿âøèí ÿìàð áàéãàà
•
Á¿ðòãýë òîîöîî õºãæñºí áàéäàë
•
Õóóëü, òàòâàðûí àëáàíû õºãæèë ÿìàð ò¿âøèíä áàéãàà çýðãèéã õàðãàëçàí
¿çäýã.
Òàòâàðûã áèé áîëãîí àøèãëàõàä þóíû ºìíº ò¿¿íèé õýâèéí ¿éë÷èëãýýíä
áîäèòîé íºëºº ¿ç¿¿ëýõ¿éö çàãâàðûã áèé áîëãîõûã àíõààðàõ õýðýãòýé áºãººä
òàòâàð òºëºã÷èéã çºâ ñîíãîõ íü èõýýõýí ÷óõàë þì.
Õ¿í àìûí îðëîãûí òàòâàðûí ÷óõàë àñóóäëûí íýã íü òàòâàðò õàìààðóóëàõ
îðëîãûã òîäîðõîéëîõîä ÷èãëýãääýã. Îíîëûí ¿¿äíýýñ òàòâàð òºëºõ îðëîãî ãýäýã
íü òóõàéí æèëä òàòâàð òºëºã÷èéí îëñîí á¿õ îðëîãûí íèéëáýð, òºëºõ òàòâàð íü
òýð íèéëáýð ä¿íãèéí òîäîðõîé õóâü íü áàéäàã.
Òàòâàðò õàìààðóóëàõ îðëîãûã òîäîðõîéëîõäîî :
•
ªíãºðñºí ¿åèéí îðëîãî (õºðºíãèéí îðëîãî)
•
Îäîîãèéí îðëîãî (õºäºëìºðèéí áà õºðºíãèéí õºäëºë çýðãýýñ îëæ áàéãàà
îðëîãî)
•
Õ¿ëýýãäýæ áóé îðëîãî (ººðèéí áè÷èã,âåêñåëü,çàñãèéí ãàçðûí áîíä) ãýæ
àíãèëàí ¿çýæ áàéíà.
Ò¿¿í÷ëýí îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýð õààíà áèé áîëæ áàéãàà òàëààñ íü :
•
Äîòîîä ýõ ¿¿ñâýðýýñ îëñîí îðëîãî
41