49 / 86
Ò¯¯ÂÝÐËÝËÒÈÉÍ ÎÍÎË, ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀË
Á.Íàðàíòóëãà, ñóäëàà÷
ÌÓÈÑ-èéí Ýäèéí Çàñãèéí Ñóðãóóëü,
Õ¿í Àìûí ÑóðãàëòÑóäàëãààíû Òºâ,
Нийгэм, эдийн засгийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх, төр засгийн зүгээс
бодлогын чанартай арга хэмжээ авахад зайлшгүй шаардлагатай өргөн хүрээний
суурь мэдээллийг цуглуулахын тулд нийт эх олонлогоос түүвэр хийн судалгаа явуулах
нь ихэсч байна. Учир нь түүвэр судалгаагаар илүү нарийвчилсан, дэлгэрэнгүй тоо
мэдээллийг
богино
хугацаанд,
бага
зардлаар
цуглуулах
боломжтой.
Түүвэр судалгааны хамгийн чухал, “цөм” болсон асуудал бол түүвэрлэлт бөгөөд
тухайн судалгааны үр дүн нь түүнээс шууд хамаарч байдаг. Иймээс аливаа судлаач
бүр түүвэрлэлтийн талаар онол, арга зүй, статистикийн өргөн мэдлэгтэй байх нь
чухал
юм.
Судалгааны зорилго, судлах гэж буй асуудлын эх олонлогийн ялгаатай шинж
чанарууд, алдааны боломжит түвшин, цаг хугацаа, хөрөнгө санхүүгийн асуудлыг
нэгэн зэрэг авч үзсний үндсэн дээр эх олонлогийг төлөөлөх чадвартай нэгжийг сонгох
нь чухал юм. Түүвэр олонлогийн хэмжээ хэт бага байх, түүврийн биас/хазайлт буюу
санамаргүй байх зарчмыг зөрчсөн тохиолдолд түүврийн алдаа өндөр гаргана.
Түүврийн төлөөлөх чадварыг дээшүүлж, түүврийн хэмжээг нэмэгдүүлэхийн хэрээр
чанаргүй мэдээлэл цуглуулагдаж, түүврийн бус алдаа нэмэгддэг. Харин цөөн
нэгжүүдээс авсан мэдээлэл эх олонлогоо төлөөлөх чадвар муутай байдаг ч түүврийн
хэмжээ
багасахын
хэрээр
түүврийн
бус
алдаа
буурдаг.
Иймд түүвэр судалгаанд төлөвлөлт, зохион байгуулалт маш чухал юм.
1. Îðøèë
Óëñ îðíóóäûí õºãæëèéí òºëºâëºëòºíä íèéãýì, ýäèéí çàñàã, õ¿í àì ç¿éí ºðãºí
õ¿ðýýíèé, ¿íýí çºâ ìýäýý, ìýäýýëýë ÷óõàë áàéäàã áºãººä ýíý íü ìýäýýëýë
öóãëóóëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãûã òîäîðõîéëæ áàéäàã þì. Àëèâàà ìýäýýëëèéã
òîîëëîãî, èðãýíèé á¿ðòãýë ìýäýýëýë, ò¿¿âýð ñóäàëãàà ãýñýí ýõ ¿¿ñâýð¿¿äýýð
öóãëóóëæ áîëäîã. Öàã õóãàöàà, ýäèéí çàñãèéí áîëîìæ, ìýäýýëëèéí õýðýãöýý,
øààðäëàãààñ õàìààðàí òîîëëîãûã ÿâóóëàõ íü òýð áîëãîí òîõèðîìæã¿é áàéäàã
ó÷ðààñ ò¿¿âýð ñóäàëãàà ÿâóóëàõ õàíäëàãà íýìýãäñýýð áàéíà
.
2. Ò¿¿âýð ñóäàëãàà, ò¿¿íèéã ÿâóóëàõ øààðäëàãà
Ò¿¿âýð ñóäàëãàà
íü íýëýíõ¿é áèø ñóäàëãààíû íýã õýëáýð áºãººä íèéò ýõ
îëîíëîãèéã á¿õýëä íü áóñ, ò¿¿íýýñ òîäîðõîé õýñãèéã ò¿¿âýðëýí àâ÷, òóñãàéëàí
ñóäàëñàíû ¿íäñýí äýýð òóõàéí ò¿¿âýð îëîíëîãèéí øèíæ ÷àíàðûã èëýðõèéëýí
ãàðãàæ, óëìààð ýíýõ¿¿ øèíæ ÷àíàðûã òàðõààõ çàìààð ýõ îëîíëîãèéã
îéðîëöîîëîí òîäîðõîéëîõ àðãà ç¿é þì.
Äàðààõ øàëòãààíû óëìààñ íýëýíõ¿é ñóäàëãààã áóñ ò¿¿âýð ñóäàëãààã ÿâóóëàõ íü
èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. ¯¿íä:
47