44 / 86
•
Ãàäààä ýõ ¿¿ñâýðýýñ îëñîí îðëîãî ãýæ àíãèëäàã.
Äîòîîä ýõ ¿¿ñâýðýýñ îëñîí îðëîãîä:
•
òóõàéí îðîíä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ýñâýë õºäºëìºðëºæ îëñîí îðëîãî;
•
òóõàéí óëñàä áàéãàà ¿ë õºäëºõ õºðºí㺠õóóëèéí ýòãýýäèéí õóâüöààã
áîðëóóëñíààñ îëñîí îðëîãî;
•
õºðºí㺠ò¿ðýýñë¿¿ëñíýýñ îëñîí îðëîãî;
•
õóóëèéí ýòãýýäýýñ òºëñºí íîãäîë àøèã;
•
òóõàéí óëñàä áàéãàà ¿ë õºäëºõ áà õºäëºõ õºðºí㺺ð áàòàëãààæóóëñàí
çýýëèéí ãýõ ìýò îðëîãî õàìààðíà.
Õ¿í àìûí îðëîãûí òàòâàðûí õóâüä òàòâàð òºëºã÷èéí îðëîãûí ò¿âøèí, ¿íèéí
ºñºëò çýðãèéã õàðãàëçàí îëîí øàòëàë á¿õèé õóâèéã òîãòîîí ìºðääºã. Îëîí
øàòëàë á¿õèé õóâü õýìæýý íü:
1. ªñºí íýìýãäýõ øèíæ ÷àíàð;
2. Òàòâàð òºëºõã¿é áàéõ äîîä ò¿âøèí;
3. Øàòëàëûí òîî;
4. Õàìãèéí äýýä õóâü, õýìæýý çýðãèéã ººðòºº áàãòààñàí áàéõ
øààðäëàãàòàé.
Õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí õóâüä îðëîãûí ò¿âøèíã æèãäð¿¿ëýõ,
õºäºëìºðëºõ ñîíèðõîëûã áèé áîëãîõ, õóðèìòëàëûã äýìæèõýä ÷èãëýñýí ºñºí
íýìýãäýõ õóâü õýìæýýã áàðèìòàëäàã. Òàòâàð òºëºõã¿é áàéõ äîîä õýìæýýã
òîãòîîõäîî àìüäðàëûí íààä çàõûí øààðäëàãàòàé òîäîðõîé ò¿âøèíãèéí
îðëîãûã àâ÷ ¿çäýã áºãººä ¿¿íäýý òàòâàðûí ¿¿ðýã áàéíà ãýæ ¿çýýä 0 õóâèéã
õýðýãëýíý. Ýñâýë õàòóó òîãòîîñîí òàòâàðûí çýýëèéí õýìæýýã çààæ ºãäºã.
Øàòëàëûí òîî íü õ¿í àìûí îðëîãûí ò¿âøèí, óëñ òºðèéí øèéäâýð ãàðãàã÷èä
ÿìàð ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéã çîðüñîí, òàòâàðààñ çàéëñõèéõýä õ¿ðãýõã¿é áàéõ, îðëîãûã
æèãäð¿¿ëýõ çîðèëòûã õàíãàõ çýðãýýñ õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéíà.
Øàòëàë äàõü õóâü õýìæýý íü õýíä íîãäîæ áàéãàà, òàòâàðûí äàðàìòûã àëü õýñýãò
øèëæ¿¿ëýí ¿¿ð¿¿ëýõ âý ãýäýãòýé íàðèéí õîëáîîòîé áàéäàã. Òàòâàðûí õóâü
õýìæýýã òàòâàð íîãäóóëàõ ñóóðüã¿éãýýð òîãòîîæ áîëäîãã¿é. Èéìä òàòâàð
íîãäóóëàõ áîñãûã õýðýãëýäýã. Òàòâàð òºëºõ ÷àäâàð íèéãìèéí øóäàðãà ¸ñíû
¿¿äíýýñ õàíäàõàä èõ îðëîãîòîé õ¿íýýñ èõ òàòâàð àâàõûí òóëä òàòâàðûí äýýä õóâü
õýìæýý çàéëøã¿é áàéäàã. Äýýä õóâü õýìæýýã òîãòîîõäîî òàòâàðààñ çàéëñõèéõ
îðëîãûã àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ, àæèëëàõ ñîíèðõîëûã áóóðóóëàõã¿é áàéõ,
òàòâàðûí áààçûã áàãàñãàõã¿é áàéõ øààðäëàãûã õàðãàëçàæ ¿çýõ õýðýãòýé áàéíà.
Õ¿í àìûí îðëîãûí òàòâàðò äàðààõ íîãäóóëàëò, òºëºëòèéí àðãóóäûã àøèãëàí
àíãèëæ áîëîõ þì. ¯¿íä:
à. ªºðºº òîäîðõîéëæ òºëºõ àðãà (Ïðàêòèê äýýð èõýíõ îðîíä õýðýãëýæ
áàéíà)
á. Çàõèðãààíû àðãààð òîäîðõîéëæ òºë¿¿ëýõ àðãà
â. Óðüä÷èëãààãààð òºë¿¿ëýõ àðãà çýðýã áîëíî.
ªºðºº òîäîðõîéëæ òºëºõ àðãààð òàòâàð òºëºã÷ èðãýí õýò èõ òàòâàðûã íýã óäàà
òºëºõ áîëäîã. Çàõèðãààíû àðãà ãýäýã íü òàòâàðûí àëáà òîäîðõîé ìýäýýëëèéí
¿íäñýí äýýð òàòâàð íîãäóóëàõ îðëîãûí õýìæýýã øóóä áóñ øèíæ òýìäãèéí ¿íäñýí
äýýð õàðèëöàã÷äèéí òîî, çàõ çýýëèéí ¿íý, ¿éëäâýðëýëò, áîðëóóëàëò,
¿éë÷èëãýýíèé õýìæýý ãýõ ìýòèéã òîãòîîí òàòâàð òºëºëò õèéëãýõèéã õýëäýã.
Óðüä÷èëãààíû àðãà íü òóõàéí îðëîãûã àâàõ ¿åä áóþó ºìíº íü òºëæ áàéñàí
òàòâàðûí ò¿âøèíã áàðèìòëàí òºñºâò òàòâàð õèéëãýõèéã õýëíý.
42