200116

2 / 8

2
НИЙТЛЭЛ ДеФакто
ХЯТАД БА ӨМНӨД СОЛОНГОС
МОНГОЛ
Хүүхдүүдийн шим тэжээлийн дутагдлыг нөхөх
замаар ядуурлыг бууруулах, боловсролын чанарыг
сайжруулах зорилгоор Хятад улс Сургуулийн сүү
хөтөлбөрийг 2000 оноос хэрэгжүүлж эхэлжээ.
Үндэсний, мужийн, хотын түвшинд энэ хөтөлбөрийг
хариуцсан нэгжүүд, нийлүүлэгчдийг бий болгож,
гэрчилгээ олгон баталгаажуулах зэрэг олон ажил
тэд зохион байгуулав. “Сургуулийн сүү” гэсэн шошго
бий болгов. Таван жилийн дотор 28 муж, 60 хотын
10 мянган сургуулийн 2,4 сая сурагчдыг хамруулав.
Өдөрт хоёр жижиг сав сүү уусан хүүхэд, сүү уугаагүй
хүүхдээс илүү хурдан өссөн (6 сарын дотор 7,2 мм-
ээр илүү), шүд нь илүү цагаан болсныг судалгаагаар
тогтоов. Энэ хөтөлбөр өнөөгийн хятад залуус өндөр,
эрүүл шүдтэй болоход нөлөөлсөн гэнэ ээ.
“Сургуулийн сүү” хөтөлбөр ирээдүй үеийн эрүүл
мэндээс гадна, БНХАУ-ын эдийн засагт ч эерэгээр
нөлөөлжээ. Сүүний чиглэлийн үйлдвэрлэл хөгжиж,
үнэ цэнийн хэлхээнд (value chain) чанарын шинэчлэлт
авчирчээ. Хятад улс 1999 онд 8 сая тонн сүү үйлдвэрлэж
байсан бол 2002 онд 14 сая, 2017 онд 35 сая тонн
болсон жишээтэй.
Өмнөд Солонгос улс НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн
тусламжтайгаар 1953 оноос сургуулийн хүүхдийн
үдийн цай хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. Солонгосын
дайны дараа эхлүүлсэн энэ хөтөлбөр өрхийн
санхүүгийн байдлаас нь үл хамааран бага, дунд,
ахлах ангийн бүх сурагчдыг бүрэн хамруулж иржээ.
Мөн 1970-аад оноос “Сургуулийн сүү” хөтөлбөр
нэмж эхлүүлсэн байна. Сүү хөтөлбөртэй сургуулийн
сурагчид хөтөлбөр эхлээгүй сургуулийн сурагчдаас 1,5
дахин илүү уураг авч буйг тогтоожээ. Мөн
сурагчид өдөрт авах ёстой кальцийн хэрэглээнийхээ
талаас илүү хувийг энэ хөтөлбөрөөр дамжуулан авч
байна.
Зарим орны харахад бага насны
хүүхдүүдсүү,сүүнбүтээгдэхүүнээсзөвхөншаардлагатай
уураг, бусад шим тэжээлийг аваад зогсохгүй, мөн сүү,
сүүн бүтээгдэхүүн насан туршдаа хэрэглэх зуршилтай
болж байна. Ер нь энэ хөтөлбөрийн ач тусыг олон
улсад хүлээн зөвшөөрч, хэрэгжүүлж байна.
Орнууд Эхэлсэн жил Хөтөлбөрийн нэр Хамрах хүрээ
Бангладеш 2013 Сургуулийн сүүг жижиг фермерүүдээс 17 дунд сургуульд
БНХАУ 2000 Үндэсний сургуулийн сүү Орон даяар
Энэтхэг 2006 Доод Санжеевани Гужарат муж
Монгол 2006 Үдийн хоол Орон даяар
Непал 2003 Сургуулийн сүү Катманду
Филиппин 1995 Дотоодын сүүгээр тэжээх Сонгогдсон тойргуудад
Шри Ланк 2014 Сургуулийн сүү хөтөлбөр Орон даяар
Вьетнам 2016 Үндэсний сургуулийн сүү хөтөлбөр Орон даяар
Монголд “Үдийн цай” хөтөлбөрийг ЕБДСургуулиудад
2006 оноос хэрэгжүүлж эхэлжээ. Харамсалтай нь энэ
хөтөлбөрийг хүүхэд бүрт өгөх шим тэжээлээр биш
зарцуулах төгрөгөөр хэмждэг ажээ. Нэг хүүхдэд ногдох
зардлыг анх 300 төгрөг, жилийн дараа 600 төгрөгөөр
хэмжих болов. 2019 оны хавар Үдийн цай хөтөлбөрийг
“Үдийн хоол” болгох хуулийг УИХ баталжээ. Нийгмийн
сүлжээгээр хоолны төсөв нэмэгдсэний хэрээр худалдан
авах үнэ нь өсч байгаа тухай шүүмжлэл өрнөх боллоо.
Улс төрчид хэдэн төгрөг зарцуулснаа л ярихаас,
хичнээн калори, ямар шим тэжээл өгсөн, ямар үр дүнд
хүрснээ ярих соёл Монголд тогтохгүй байна. Үдийн цай
хөтөлбөрийн үр дүнг нэгтгэн дүгнэсэн албан судалгаа
олдохгүй байна. Энэ хөтөлбөр сургуулийн хүүхдүүд,
ялангуяа бага орлоготой өрхийн хүүхдүүдэд суралцахад
нь нэмэр болдог гэж зарим эцэг эхчүүд л хэлж байна.
Ямар ч гэсэн энэ төрлийн хөтөлбөр нь бага насны
хүүхдийн хоол тэжээл, витамины дутагдлыг нөхөх
зорилготой билээ. МУ-ын хүн амын хоол тэжээлийн
үндэсний 5 дугаар судалгаагаар 6-11 насны хүүхдүүдийн
7 хувь нь өсөлт хоцролттой, 3 хувь нь туранхай гарчээ.
Харин нийт хүүхдийн 22 хувь илүүдэл жинтэй, 6 хувь нь
таргалалттай байна.
Эх сурвалж: , 2017