30 / 86
òýðáóìä õ¿ð÷ 3.5 òýðáóìààð ºñ÷ýý. ªºðººð õýëâýë, ñ¿¿ëèéí 1950-2000 îíû
õîîðîíä õ¿í àìûí òîî íýìýãäñýí íü ºíãºðñºí 2 ìÿíãàí æèëèéí õ¿í àìûí
òîîíîîñ äàâæ ãàðñàí íü õàðàãäàæ áàéíà. Äýëõèéí õ¿í àìûí ºñºëòèéí ýíýõ¿¿ ÷èã
õàíäëàãà Àçè òèâèéí õ¿í àìûí ºñºëòºä ÷ ìºí àæèãëàãäàæ áàéíà.
ÕÕ çóóíû ýõíèé õàãàñò Àçèéí õ¿í àìûí æèëèéí äóíäàæ ºñºëò 0.8 õóâü áàéñàí
áîë õî¸ðäóãààð õàãàñò 1.9 õóâü áîëæ 2 äàõèí ºñ÷ýý. Òîäðóóëáàë, Àçè òèâèéí õ¿í
àìûí æèëèéí äóíäàæ ºñºëòèéí õóðäûã äýëõèéí õ¿í àìûí æèëèéí äóíäàæ
ºñºëòèéí õóðäòàé õàðüöóóëàõàä, 1950-ààä îíûã õ¿ðòýë ºñºëòèéí õóðäààðàà áàãà
áàéñàí Àçèéí õ¿í àì ÕÕ çóóíû ñ¿¿ëèéí õàãàñò ã¿éöýæ ò¿ð¿¿ëýí õîë õàÿæýý
ãýñýí ¿ã.
Àçè òèâèéí ç¿ðõýíä áàéðëàõ Ìîíãîë Óëñûí õóâüä õ¿í àìûí òîî 1900-1950 îíû
õîîðîíä æèëä äóíäæààð 0.3 õóâèàð ºñºæ áàéñàí ÷ 1950-2000 îíû õîîðîíä 2.3
õóâèàð ºñºõ áîëñîí íü Àçèéí õ¿í àìûí ºñºëòèéí õóðäààñ ÷ äàâæ ãàðàâ. Ýíýõ¿¿
ººð÷ëºëòèéí òàëààð òîâ÷ òàéëáàð ºãºõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó.
Çóðàã 1. Ìîíãîëûí õ¿í àì ç¿éí øèëæèëò
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
50.0
1935
1938
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
Îí
ÒÅÊ áà ÍÁÅÊ
Òºðºëòèéí Åðºíõèé Êîýôôèöèåíò
Íàñ Áàðàëòèéí Åðºíõèé Êîýôôèöèåíò
I ¿å
II ¿å
III ¿å
Õ¿í àì ç¿éí øèëæèëòèéí ¿å¿äèéã õàðóóëñàí äýýðõ çóðãààñ Ìîíãîëûí õ¿í àì
ç¿éí ò¿¿õýí ÷èã õàíäëàãà íü Àçè áîëîí Äýëõèéí áóñàä îðíóóäûíõààñ ÿëãààòàé
áàéãààã õàðæ áîëíî. Ìîíãîëûí õ¿í àì ç¿éí øèëæèëòèéí ýõíèé ¿å 1950-ààä
îíûã õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëñýí áºãººä ýíý ¿åä òºðºëò, íàñ áàðàëòûí ò¿âøèíãèéí àëü
àëü íü äîîãóóð, çàðèì îíóóäàä íàñ áàðàëò íü òºðºëòººñºº äàâæ ãàðñàí áàéäàë
àæèãëàãäàæ áàéíà. Ãýòýë áóñàä îðíóóäûí õ¿í àìûí øèëæèëòèéí çàãâàðààñ
õàðàõàä ýõíèé ¿åä òºðºëò, íàñ áàðàëò õî¸óëàà ºíäºð ò¿âøèíòýé áàéäàã. 1900-ààñ
1918 îí õ¿ðòýë Ìîíãîëûí õ¿í àì 0.1 õóâèàð ºññºí áàéäàã. Ýíý òàëààð «Ìîíãîë
Óëñûí õ¿í àì 20-ð çóóíä» ýìõòãýëèéí îðøèë õýñýãò «... 1921 îíûã õ¿ðòýë
Ìîíãîëä íàñ áàðàëò, ÿëàíãóÿà íÿëõñûí íàñ áàðàëò ìàø ºíäºð áàéñàí íü íèéãýì,
ýäèéí çàñãèéí õºãæèë äîðîé, îð÷èí ¿åèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ñèñòåì áèé áîëîîã¿é
áàéñàíòàé õîëáîîòîé þì. Áàðèìòààñ ¿çýõýä, øèíýýð òºðñºí õ¿¿õä¿¿äèéí òàë
õóâü íü íýã õ¿ðòýë íàñàíäàà, òºðñºí ýõ÷¿¿äèéí 13.2 õóâü íü òºðºõ ¿åäýý ýíääýã
áàéñàí...» ãýæ òîâ÷ äóðäñàí áàéíà.
1950-ààä îíû äóíä ¿åýñ õ¿í àì ç¿éí øèëæèëòèéí 2-ð ¿å ýõýëæ 1980-ààä îíû
ñ¿¿ëýýð äóóñ÷ýý. Õ¿í àì ç¿éí øèëæèëòèéí îíîëîîð íàñ áàðàëòûí îãöîì
áóóðàëò, òºðºëòèéí òîãòâîðòîé òºëâèéã 2-ð ¿åèéí ¿íäñýí øèíæ ãýæ ¿çäýã. Ãýòýë
28