191017

1 / 8

Ì Ý Ä Ý Ý Ë Í Ý | Ç Î Ð È Ã Æ Ó Ó Ë Í À | Ì Ý Ä Ý Ë Æ Ү Ү Ë Í Ý
W E E K L Y
Пүрэв, 2019.10.17, №3 (119)
УЛС ТӨР, ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДҮН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ, БИЕ ДААСАН,
УЛС ТӨРИЙН НАМААС ХАРААТ БУС, ДОЛОО ХОНОГ ТУТМЫН ГЛОБАЛ СОНИН
Ц.Батболд
Хөгжлийн эдийн засагч (PhD),
олон улсын хуульч
НИЙТЛЭЛ ДеФакто
Д.Жаргалсайхан
Эдийн засагч, нийтлэлч
ХУУЛИЙН ЗАСАГЛАЛ
АРДЧИЛАЛ, ПОПУЛИЗМ
Ц.БАТБОЛД
Хөгжлийн эдийн засагч (PhD) бөгөөд
АНУ-д мэргэжлээрээ ажиллаж байна.
НИЙТЛЭЛ
Ардчилал хамгийн муу засаглал, гэхдээ бусад
нь бүр дор гэж Черчиль 1947 онд хэлсэн нь
хүмүүс хүсэлд нь таарсан бүхнийг амласан
“демагог” буюу ардын баатруудыг төрийн эрхэнд
сонгож,тэрньсонгуульднөлөөтэйолонхидтаалагдаж
л байвал улс оронд хортой, буруу ч хамаагүй бодлого
явуулах буюу популизм хийх эрмэлзэлтэй байдгийг
анхааруулсных бөгөөд, түүний хамгийн тод жишээ
нь Гитлер байв.
1. Анх 2500 жилийн тэртээх Грекийн хот улсуудын
практикт хэвшсэн демо-ард түмний, крация-
засаглал буюу ардчиллыг тэр үеийн хамгийн
том сэтгэгч Плато (Республика бүтээлдээ)
удирдагч, цэргийнхэн, хөдөлмөрчдийн
үүрэг шал өөр учир өндөр боловсролтой
хааныг гүйцэхгүй гэж шүүмжилж байсан бол,
түүний шавь Македонын Александрын багш
Аристотель (Улс төр бүтээлдээ) нийгмийг
хамгийн мэдлэг чадвартай элит цөөнх удирдах
нь зөв гээд засаглалын хамгийн муу гурван
хэлбэр нь нэг хүний дарангуйлал, олигархи ба
нийтийн ардчилал гэж сургаж байв. Дараагийн
үе шат болох Ромын бүгд найрамдах засаглал
ч массын дэмжлэг олох зорилгоор буурай
хөршүүдээ түрэмгийлэн эзлэж, байсхийгээд
л үнэгүй талх тарааж, гладиаторын наадам
зохиодог байсан нь популизм гэсэн утгатай
“bread and circus” гэдэг хэллэг өнөөгийн англи
төлөгчид түүний дарамт, зарцуулалтыг хянаж
байх эрхтэй гэсэн гол санаанд үндэслэсэн. Хүн
төрөлхтний түүхэнд эрх чөлөөг хамгийн сайн
хангасан засаглал гэж Гегель үнэлж байсан ч
өмнөх бүх ардчиллын адил сонгуулийн эрхийг
зөвхөн зохих түвшний хөрөнгөтэй, хүн амын
дөрөв хүрэхгүй хувьд олгож байв. Бусад оронд
хамгийн их нөлөөлсөн ардчиллын дараагийн
үе шат нь Английн системд шүүмжлэлтэй
хандаж, Грек Ромын сонгодог уламжлал, сэргэн
мандалтын шинэ үзэл санааг сайн судалсан,
тэр үедээ хамгийн өндөр боловсролтой хүмүүс
массын нөлөөгүй боловсруулж баталсан
Америкийн үндсэн хуулийн систем юм. Үүнд
засгийн эрх ард түмний зөвшөөрлөөс үүсэлтэй
ба хүн бүр эрх чөлөөтэй амьдарч феодал
ноёдтой адилхан өмч эзэмших, түүнийгээ
чөлөөтэй ашиглах “natural” буюу төрөлхийн
эрхтэй тухай Ж.Локе, Ж.Ж.Руссо, Т.Хобс зэрэг
Гэгээрлийн их сэтгэгчдийн шинэ философи,
Америкийн хувьсгалтай нэг онд гарсан
А.Смитийн зах зээлийн эдийн засгийн онол,
шашны бурангуйг ялж гарч ирсэн шинжлэх
ухаанч үзэл их нөлөөлсөн байна.
3. Америкийн хувьсгалын шууд нөлөөн дор бараг
залгаад болсон Францын хувьсгалд популист
Якобинчууд давамгайлснаар засгийн эрхийн
төлөөх эмх замбараагүй цуст тэмцэл өрнөж,
БА МОНГОЛ
Ардчилал ба Үндсэн хууль
Хууль бол ардчиллыг гажуудлаас
хамгаалах баталгаа юм. Ардчилал санал
зөрөлдөөнөө гудамжинд биш танхимд
шийдвэрлэх ёстой болгодог бол, хууль оло хоор
түрэмгийлэн цөөнхийн буюу хувь хүний эрх
ашгийг хохироохгүй болгодог. “Rule of Law” буюу
хуулийн засаглал сул байвал популистууд яаж
сүйрүүлдгийн жишээ нь фашизм.
Италид 1922 онд хөдөлмөрчид, халагдсан
байлдагчид дайны дараах хүнд байдлаас
гаргаж чадахгүй Ерөнхий сайдаа огцруулахыг
шаардан сонгуульд ялж, тэдний удирдагч
Мусолини хамгийн залуу Ерөнхий сайд болсон
байдаг. Үндс рхэг үзлийнхээ улмаас Италийн
социал ст намын удирдлагаас хөөгдсөн,
Щвейцарт Ленинтэй уулзаж байсан гэдэг энэ
сэтгүүлч цэргийн хуучин формтой 30 мянган
ажилгүй дайчдын жагсаал зохион байгуулж,
бизнесменүүд, цэргийнхэн, ажилчид, оюутан
залуучуудын шаардаж байсан бүхнийг амлаж,
гол нь тэдний үндэсний үзэл дээр тоглосон гэдэг.
Ромын цэргийн сү д болох олсоор багласан
фаши сү ээр амаа фашист гэж, өвгөдийн
улсыг сэргээнэ гэж ард түмнээ хөөргөн, шударга
ёс тогтоох нэрийдэлтэй большевикуудаас
хуулбарласан дарангуйллыг нь ашгүй Италид
галт эрэг цагтаа хөдөлдөг болж байна гэж
эхэндээ магтаж байсан гэдэг.
Дайн өдөөснийхөөшийтгэлд үх колони, зарим
нутгаа алдаж их торгууль хүлээсэн Германд
“Үндэсний социалист герман ажилчдын нам”
нэртэй гарч ирсэн “National Socialist” буюу нацист
нам 1933 онд мөн бүх з влонг арилгах с хан
амлалтаар Засгийн эрхэнд гарч, зураач болох
герман гаралтан англи удамтайчуудаас ч олон
болов. Германы дордолтод гадныхан ялангуяа
Еврейчүүд буруутай, бид дээд заяатай “ариан”
үндэстэн ялна гэж ард түмнээ хөөргөн, Ромыг
дуурайсан дэлхийн нийслэл Герман а төслөө
“урлаач” өөрөө зохиосон байдаг. Еврейн онол
ИТАЛИД
ГЕРМАНД
ХУУЛИЙН ЗАСАГЛАЛ
IV НҮҮРТ
VI НҮҮРТ
Цахилгаангүй хөгжил гэж байхгүй. Монголын хүн амын 15 хувь
нь цахилгаангүй, 70 хувь нь модон жорлонтой, гуравны нэг нь ядуу
амьдарч байна.
Суурь шалтгааны нэг нь эрчим хүч хүрэлцээгүй, нийлүүлэлт
найдваргүй байгаа явдал. Энэ тухайгаа монголын нийгэм нухацтай
хэлэлцэж, өөрчлөхийн оронд улс төрчдийг даган хөөрч, тэдний
хоосон амлалтанд хууртаж, сонгуулиас сонгуулийн хооронд талцан
маргалдсаар 20 жилийг барав.
Манай улс нүүрс, нар, салхи зэрэг эрчим хүчний асар их нөөцтэй
атлаа, хүн амаа эрчим хүчээр бүрэн найдвартай хангаж чадахгүй байж,
Ази тивийг хангана гэж “хошгируулах” болсны цаана эрчмээ алдсан
эрчим хүчний бодлого нуугдаж байна.
ТОЙМ ДеФакто
САЙЖРУУЛСАН ШАХМАЛ
ТҮЛШНИЙ ДУУЛИАН
МАХН СОНГУУЛЬД
БЭЛДЭЖ БАЙНА
СОЁЛЫН ӨВӨӨ
ХАМГААЛЦГААЯ
ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ НИЙЛҮҮЛЭЛТ БА ТАРИФ
№501
Эрчим хүчний салбар ийм байх нь тө засагт ашигтай, түмэн олонд
хортой болохыг шинэ зуунтай уралдан энэ салбарыг хагас “задалснаас”
(unbundling гэх) хойших үйл явдал харуулж байна. Нэгдсэн босоо
удирдлагатай эрчим хүчний салбарыг задлан, олон улсын жишгээр
эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх шатлалаар нь салгаж, тус
тусад нь төрийн өмчийн хувьцаат компани болгов. Эрчим хүчний тухай
хуулиа 2001 онд шин члэн Эрчим үчний зохицуулах газар байгуулж,
10 жилийн дараа дахин өөрчилж энэ газрыг Эрчим хүчний зохицуулах
хороо болгов. Хо ооны үндс н зорилго нь эрчим хүчний үйл ажиллагаа
эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох, тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч болон
хэрэглэгчийн тарифыг хянаж батлах, тэдний эрх ашгийг тэнцвэртэй
хамгаалах, шударга өрсөлдөөн йг бий болгох нөхцөл бүрдүүлэхэд
орших аж. Тэгвэл яагаад 20 жилийн дараа энэ салбар хоцрогдсон,
алдагдалтай, ямар ч ө өө гүй, эзэнгүй айл шиг болчихов оо?
ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ
САЛБАР
Э Р Ч М Э Э А Л Д С А Н
ОЮУ ТОЛГОЙН
ГЭРЭЭ МОНГОЛД
АШИГТАЙ ЮУ?