61 / 86
Õ¯Í ÀÌÛÍ ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÕÀÌÃÀÀËÀË
×.Äàãâàäîðæ (PhD), òºñëèéí çºâëºõ
Íèéãìèéí õàìãààëëûí ñàëáàðûí
øèíý÷ëýëèéí õºòºëáºð òºñºë
1. Îðøèë
Àìåðèê, Ãåðìàí, ßïîí çýðýã ýäèéí çàñãèéí ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäàä õ¿í àìûí
íèéãìèéí õàìãààëëûí ñèñòåì íü òºëºâøèæ, ÿäóóðàë, àæèëã¿éäýë çýðýãò
ò¿¿ðòýõýýðã¿é áîëæ, àðä èðãýäèéí íü àÿ òóõòàé àìüäðàõ íºõöºë íü á¿ðäæýý.
ªºðººð õýëáýë, èðãýäèéíõ íü àìüäðàëûí áàòàëãàà õàíãàãäñàí ãýñýí ¿ã þì. Åð
íü àëèâàà îðîíä õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëëûí àñóóäëûã øèéäâýðëýæ
÷àäñàíààð ýäèéí çàñàã íü õºãæèõ áîëîìæ íýýãäñýí ¿¿? Ýäèéí çàñàã íü
õºãæñºíººð õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëëûí àñóóäàë íü øèéäâýðëýãäñýí ¿¿?
ãýäýã ë íèéãìèéí õàìãààëëûí ñèñòåìèéí àãóóëãà, ìºí ÷àíàðûã òîäîðõîéëäîã
àæýý. Óëñ, îðíóóäûí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí àìæèëò íü íèéãìèéí
çºâøèëöºë äýýð ¿íäýñëýñýí, ñàéòàð áîäîæ, áîëîâñðóóëñàí íèéãìèéí
õàìãààëëûí ñèñòåìòýé õîëáîîòîé ãýäýãòýé ýðäýìòýä, ñóäëàà÷èä ñ¿¿ëèéí
æèë¿¿äýä ñàíàë íýãäýõýä õ¿ðýýä áàéíà. Ãýõäýý õ¿í àìûí íèéãìèéí õàìãààëëûí
òóõàé àñóóäàë îíîë, àðãà ç¿éí òàëààñàà íàðèéâ÷ëàí ñóäëàãäàæ äîðâèòîé õàðèó
àâ÷ ÷àäààã¿é, ìàðãààíòàé àñóóäëóóäûí íýã õýâýýð áàéíà. Íýðíèé õóâüä ÷
íàðèéâ÷ëàí òîãòîîã¿é
“
íèéãìèéí õàìãààëàë
”
,
“
á¿õ íèéòèéí õàíãàëóóí
áàéäàë
”
,
“
íèéãìèéí ¿éë÷èëãýý
”
,
“
ýäèéí çàñãèéí õàìãààëàë
”
,
“
íèéãìèéí
äýìæëýã
”
ãýõ ìýò îëîí ÿíçààð íýðëýæ áàéõàä õàìðàõ õ¿ðýýíèé õóâüä
“
á¿õ
íèéòèéã õàìðàõ
”
,
“
ýìçýã õýñãèéã õàìãààëàõ
”
,
“
àæèë÷äûã õàìðóóëàõ
”
ãýýä îëîí
õóâèëáàðûã óëñ îðîí á¿ðò ººð ººðººð õýðýãëýæ áàéíà.
Хүн амын нийгмийн хамгааллын тухай асуудал онол, арга зүйн талаасаа
нарийвчлан судлагдаж дорвитой хариу авч чадаагүй, маргаантай асуудлуудын
нэг байсаар байна.
Нийгмийн хамгааллын асуудлыг авч үзэхийн тулд юуны өмнө Хэнийг? Юунаас?
Яаж? хамгаалах вэ гэсэн асуултуудыг тодорхойлох шаардлагатай байна.
Нийгмийн хамгааллыг өргөн утгаар нь авч үзвэл Монгол улсын 2.4 сая хүн ам
бүгдээрээ нийгмийн хамгааллын системд хамрагдаж, өөрт шаардлагатай эрх
мэдэл, өмч хөрөнгө, амьдралын нөхцлийг нийгмээс хүртэх эрхтэй гэсэн үг юм.
Иймд улс, орнуудын нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн амжилт нь нийгмийн
зөвшилцөл дээр үндэслэсэн, сайтар бодож, боловсруулсан нийгмийн хамгааллын
систем юм.
Харин манайд нийгмийн хамгааллыг явцуу хүрээнд тухайлбал, даатгал,
нийгмийн халамж, нийгмийн бодлого дахь хамгааллын асуудлаар дамжуулан хүн
амын амьдралын хамгааллын асуудлын хүрээнд авч үзсээр байна.
59